Profesjonalna

Migrena to jedna z najczęściej występujących chorób neurologicznych, dotykająca około 12% populacji na świecie. Często mylona z „zwykłym bólem głowy”, migrena to znacznie bardziej złożona jednostka chorobowa, która może znacząco obniżać jakość życia. Wyróżnia się charakterystycznymi objawami, takimi jak pulsujący ból głowy, nudności, światłowstręt czy zaburzenia widzenia. Co istotne, migrena często przebiega etapami i może mieć różne postaci.

Czym jest migrena?

Migrena to przewlekłe schorzenie neurologiczne charakteryzujące się nawracającymi napadami bólu głowy, zwykle jednostronnego, pulsującego i o umiarkowanym lub silnym nasileniu. Ból może trwać od kilku godzin do nawet trzech dni i często towarzyszą mu objawy takie jak nudności, wymioty oraz nadwrażliwość na światło i dźwięki.

Fazy migreny

Migrena może przebiegać w czterech etapach, choć nie każdy pacjent doświadcza wszystkich:

1. Faza prodromalna (zwiastunowa)
   Trwa od kilku godzin do kilku dni przed napadem bólu. Objawy to m.in. zmiany nastroju, zmęczenie, sztywność karku, zwiększone pragnienie lub częste oddawanie moczu,
2. Aura (u około 25% chorych)
   Zaburzenia neurologiczne pojawiające się przed bólem głowy – najczęściej wzrokowe (migające światła, plamy, zygzaki), ale także czuciowe (mrowienie), językowe (trudności w mówieniu) lub ruchowe,
3. Faza bólu głowy
   Ból zwykle jednostronny, pulsujący, nasilający się podczas aktywności fizycznej. Może trwać od 4 do 72 godzin. Często towarzyszą mu nudności, wymioty, fotofobia (światłowstręt) i fonofobia (nadwrażliwość na dźwięk),
4. Faza postdromalna (fazę po ataku)
   Osoba po ataku migreny może czuć się wyczerpana, zdezorientowana lub rozdrażniona przez kilka godzin lub dni.

Przyczyny migreny

Migrena to złożone zaburzenie neurologiczne o wieloczynnikowej etiologii. Choć dokładne mechanizmy jej powstawania nie są w pełni poznane, istnieje coraz więcej dowodów wskazujących na kluczową rolę uwarunkowań genetycznych, zaburzeń przekaźnictwa nerwowego, a także czynników środowiskowych i hormonalnych.

1. Zaburzenia neurochemiczne i neurofizjologiczne

• Nadpobudliwość neuronów kory mózgowej
  U osób z migreną obserwuje się większą podatność na aktywację neuronów w odpowiedzi na bodźce – zarówno zewnętrzne (światło, hałas), jak i wewnętrzne (stres, zmęczenie). To prowadzi do tzw. depresji korowej rozprzestrzeniającej się (CSD) – fali depolaryzacji neuronów, uznawanej za mechanizm leżący u podstaw aury migrenowej,
• Zaburzenia w układzie serotoninergicznym
  Serotonina (5-HT) to neuroprzekaźnik kluczowy dla kontroli nastroju, snu, apetytu i bólu. U chorych na migrenę występuje niestabilność poziomu serotoniny w mózgu, co wpływa na zwężanie i rozszerzanie naczyń krwionośnych oraz aktywację układu trójdzielno-naczyniowego (mechanizm bólu głowy),
• Rola innych neuroprzekaźników
  Dopamina – jej nadwrażliwość może tłumaczyć objawy prodromalne (senność, nudności, drażliwość),
  Glutaminian – ekscytotoksyczny neuroprzekaźnik zwiększający nadpobudliwość neuronów,
  CGRP (peptyd związany z genem kalcytoniny) – silny rozszerzacz naczyń i mediator stanu zapalnego w oponach mózgowych, obecnie kluczowy cel leczenia biologicznego migreny.

2. Podłoże genetyczne

Migrena ma wyraźną skłonność do występowania rodzinnego – szacuje się, że jeśli jedno z rodziców cierpi na migrenę, ryzyko wystąpienia choroby u dziecka wynosi około 40%, a jeśli oboje – nawet 75%. Migrena to choroba wielogenowa, czyli zależna od wielu drobnych wariantów genetycznych, które razem zwiększają podatność na rozwój choroby, szczególnie w obecności czynników środowiskowych.

3. Czynniki środowiskowe i hormonalne

Choć nie są bezpośrednią przyczyną, triggery migrenowe uruchamiają lub nasilają napady u osób predysponowanych. Do najczęstszych należą:

• Stres psychiczny lub jego nagły spadek („migrena weekendowa”),
• Zaburzenia snu – zarówno jego brak, jak i nadmiar,
• Zmiany hormonalne – zwłaszcza spadek estrogenu (np. przed miesiączką),
• Niektóre pokarmy – np. sery pleśniowe (tyramina), czekolada (fenyloetyloamina), czerwone wino (histamina), kofeina,
• Bodźce sensoryczne – migoczące światło, ostre zapachy, głośne dźwięki,
• Pogoda i ciśnienie atmosferyczne,
• Alkohol i odwodnienie.

4. Teorie komplementarne

• Teoria naczyniowa (klasyczna) – dawniej dominująca, zakładająca, że migrena wynika z najpierw zwężenia, a potem rozszerzenia naczyń mózgowych. Obecnie uznawana za niepełną,
• Teoria zapalenia neurogennego – aktywacja włókien nerwu trójdzielnego powoduje uwalnianie substancji zapalnych w oponach mózgowych,
• Dysfunkcja pnia mózgu – u niektórych pacjentów wykryto nieprawidłową aktywność w okolicy jądra szwu i miejsca sinawego – struktur kontrolujących ból i sen.

Leczenie migreny

1. Leczenie doraźne (w czasie napadu):

• Leki przeciwbólowe bez recepty: ibuprofen, paracetamol, kwas acetylosalicylowy,
• Leki tryptanowe (np. sumatryptan, zolmitryptan) – skuteczne leki specyficzne dla migreny,
• Leki przeciwwymiotne – np. metoklopramid, domperidon.

2. Leczenie profilaktyczne (zapobiegawcze):

Stosowane u osób z częstymi lub ciężkimi atakami:

• Leki przeciwpadaczkowe – np. topiramat, kwas walproinowy,
• Beta-blokery – np. propranolol,
• Antydepresanty – np. amitryptylina,
• Inhibitory CGRP – nowoczesna terapia biologiczna (np. erenumab, fremanezumab),
• Botoks – toksyna botulinowa typu A, szczególnie w migrenie przewlekłej.

Ćwiczenia korekcyjne i stabilizacyjne

• Poprawa postawy ciała (szczególnie u osób z „garbem komputerowym”),
• Ćwiczenia wzmacniające mięśnie głębokie szyi i górnej części pleców,
• Nauka ergonomii pracy i świadomości ciała.

2. Osteopatia i terapia czaszkowo-krzyżowa (craniosacral therapy)

Osteopatyczne podejście do migreny

• Osteopata ocenia i leczy napięcia w obrębie czaszki, kręgosłupa, klatki piersiowej i przepony,
• Uwalnianie napięć w obrębie czaszki, potylicy, szwu klinowo-potylicznego i podstawy czaszki może znacząco złagodzić migrenowe dolegliwości.

Terapia czaszkowo-krzyżowa

• Delikatna forma terapii manualnej polegająca na wyczuwaniu rytmu płynu mózgowo-rdzeniowego,
• Celem jest przywrócenie równowagi w układzie nerwowym i złagodzenie nadreaktywności układu autonomicznego.

3. Reedukacja układu nerwowego i oddechowego

Trening oddechowy (np. metoda Buteyko, metoda Papworth)

• Uczy spokojnego, świadomego oddychania przeponowego,
• Redukuje przewlekłą hiperkapnię i napięcia sympatyczne (układ współczulny).

Biofeedback

• Pacjent uczy się kontrolować napięcie mięśni, oddech, rytm serca,
• Udowodniona skuteczność w zmniejszaniu liczby i siły ataków migreny.

Vagus nerve stimulation (n. błędny)

• Niekiedy stosowane ćwiczenia oddechowe i manualne techniki stymulujące nerw błędny – kluczowy w równoważeniu układu autonomicznego,
• Ułatwia wejście w stan relaksu i przywraca równowagę przywspółczulną.

4. Psychofizjologia i techniki relaksacyjne

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

• Pomaga rozpoznawać wzorce stresu, napięcia i ich wpływ na migrenę,
• Uczy strategii radzenia sobie, zmiany myślenia i relaksacji.

Mindfulness i joga

• Medytacje uważnościowe i łagodne pozycje jogi (szczególnie joga restoratywna) zmniejszają napięcie nerwowe,
• Poprawa kontaktu z ciałem, regulacja układu nerwowego i redukcja lęku.

Techniki relaksacyjne

• Progresywna relaksacja mięśni Jacobsona,
• Trening autogenny Schulza,
• Wizualizacja i praca z oddechem.