Profesjonalna

Uszkodzenie więzadła pobocznego przyśrodkowego (ang. Medial Collateral Ligament – MCL), znanego również jako więzadło poboczne piszczelowe (ligamentum collaterale tibiale), jest jednym z najczęstszych urazów stawu kolanowego. Występuje szczególnie często u osób uprawiających dyscypliny sportowe, gdzie kolano jest narażone na gwałtowne zmiany kierunku, uderzenia boczne i przeciążenia. MCL odgrywa fundamentalną rolę w stabilizacji przyśrodkowej strony kolana, usztywniając staw w pozycji wyprostnej i zapobiegając jego koślawieniu. Uszkodzenie tego więzadła może prowadzić do zaburzeń biomechaniki chodu, niestabilności stawu oraz przewlekłego bólu, szczególnie przy obciążaniu. Znajomość funkcji i znaczenia MCL jest kluczowa w kontekście zapobiegania urazom oraz skutecznego ich leczenia.

Anatomia

Więzadło poboczne przyśrodkowe przebiega po przyśrodkowej stronie stawu kolanowego i składa się z dwóch zasadniczych warstw: części powierzchownej oraz głębokiej (deep MCL). Cechuje się szerokim i silnym przyczepem początkowym, zlokalizowanym na nadkłykciu przyśrodkowym kości udowej, natomiast przyczep końcowy rozciąga się na przyśrodkowej powierzchni bliższej części piszczeli, nieco poniżej poziomu stawu kolanowego. Część powierzchowna ma przebieg podłużny i leży bezpośrednio pod skórą oraz powięzią, podczas gdy część głęboka znajduje się poniżej, będąc ściśle związana z torebką stawową oraz brzegiem przyśrodkowym łąkotki przyśrodkowej. Ta anatomiczna bliskość sprawia, że uszkodzenia głębszej części MCL często współistnieją z urazami łąkotki i struktur torebkowych. MCL jako całość odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu stabilności przyśrodkowej kolana, chroniąc przed siłami koślawiącymi kolano oraz wspierając mechaniczne ograniczenie rotacji zewnętrznej podudzia.

Część głęboka MCL stanowi wewnętrzną warstwę kompleksu przyśrodkowego stawu kolanowego i ściśle przylega do torebki stawowej oraz brzegu przyśrodkowego łąkotki przyśrodkowej. Ze względu na tę anatomiczną bliskość, urazy tej części więzadła często współistnieją z uszkodzeniami łąkotki, torebki stawowej lub innych elementów kompleksu przyśrodkowego. Cechuje się ona mniejszą rozciągliwością i ograniczonym zakresem adaptacyjnym, co sprawia, że jest bardziej podatna na uszkodzenia przy nagłych przeciążeniach rotacyjnych i koślawiących kolano. Funkcjonalnie część głęboka więzadła pobocznego przyśrodkowego odgrywa kluczową rolę w biernej stabilizacji kolana, zwłaszcza w zapobieganiu koślawieniu stawu oraz ograniczaniu rotacji zewnętrznej podudzia, co jest szczególnie istotne podczas ruchów skrętnych i zmian kierunku.

Trzeci stopień uszkodzenia MCL czasami występuję wraz z zerwaniem ACL, rzadziej z uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej. Nadwrażliwość uciskowa w okolicy przyśrodkowej linii stawu oraz brak pełnego zakresu ruchomości podczas wyprostu może wskazywać na uszkodzenie więzadła pobocznego przyśrodkowego (MCL). W wyniku zadziałania siły uszkadzającej więzadło poboczne przyśrodkowe (MCL) dochodzi do otwarcia się stawu po stronie przyśrodkowej i jego kompresji po stronie bocznej, co w niektórych sytuacjach może spowodować uszkodzenie łąkotki bocznej.

Objawy kliniczne

Do najczęstszych objawów uszkodzenia MCL należą:

• Ból po przyśrodkowej stronie kolana,
• Obrzęk,
• Tkliwość palpacyjna,
• Uczucie „rozchodzenia się” kolana przy obciążeniu,
• Ograniczenie zakresu ruchu,
• Pozytywny test koślawienie przy zgięciu kolana pod kątem 30°.

Diagnostyka opiera się na badaniu klinicznym oraz obrazowaniu:

• MRI (rezonans magnetyczny) pozwala na ocenę stopnia uszkodzenia i współistniejących urazów,
• USG może być użyteczne w ocenie dynamiki i świeżych krwiaków.

Rehabilitacja więzadła pobocznego przyśrodkowego (MCL) polega na wprowadzeniu zachowawczego programu fizjoterapii. Program rehabilitacji powinien być odpowiednio dostosowany do stopnia ciężkości uszkodzenia. Bardziej rozległe uszkodzenia MCL (większe uszkodzenia w stopniu II oraz stopień III) wymagają dłuższego czasu usprawniania. Pacjenci z trzecim stopniem uszkodzenia więzadła leczeni zachowawczo mają taką samą szansę powrotu do aktywności fizycznej jak ci leczeni operacyjnie.

Leczenie

Leczenie zachowawcze (preferowane w uszkodzeniach I i II stopnia):

• Odpoczynek, lód, kompresja, uniesienie (RICE),
• Zastosowanie ortezy stabilizującej kolano,
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
• Łagodna fizjoterapia od wczesnej fazy (mobilizacja, izometria, ćwiczenia zakresu ruchu).

Leczenie operacyjne (rozważane w uszkodzeniach III stopnia lub przy współistniejących urazach):

• Rekonstrukcja więzadła z użyciem przeszczepów autologicznych lub allogenicznych,
• Szycie więzadła,
• Naprawa innych struktur, które uszkodził się podczas urazu.

W fazie podostrej, przypadającej na okres 2–6 tygodni, nacisk kładzie się na stopniowe zwiększanie obciążenia kończyny, wzmacnianie mięśni stabilizujących staw kolanowy (głównie uda i łydki) oraz trening propriocepcji. Umożliwia to odbudowę kontroli nerwowo-mięśniowej i przygotowanie pacjenta do bardziej dynamicznych aktywności.

W fazie funkcjonalnej, zwykle obejmującej okres od 6. do 12. tygodnia, wprowadza się intensywniejsze ćwiczenia dynamiczne, w tym elementy treningu plyometrycznego, ćwiczenia zmiany kierunku ruchu, a także ćwiczenia specyficzne dla danej dyscypliny sportowej. Wszystkie te działania mają na celu przywrócenie pierwotnej sprawności i umożliwienie bezpiecznego powrotu do aktywności fizycznej.

Powrót do pełnej aktywności sportowej następuje zazwyczaj po 8–12 tygodniach, choć dokładny czas zależy od stopnia uszkodzenia więzadła, indywidualnego tempa gojenia oraz przebiegu rehabilitacji. Kluczowe jest monitorowanie postępów pacjenta i regularna ocena funkcjonalna, pozwalająca na bezpieczne zwiększanie intensywności obciążeń.

Co istotne, więzadło poboczne przyśrodkowe cechuje się stosunkowo dobrym unaczynieniem, co odróżnia je od wielu innych struktur więzadłowych w stawie kolanowym. Ta właściwość sprawia, że MCL ma zdolność do samoistnej regeneracji w przypadku lżejszych urazów, a odpowiednio prowadzona rehabilitacja i leczenie zachowawcze dają bardzo dobre rezultaty w większości przypadków. Oprócz technik terapii manualnej i terapii tkanek miękkich wspieranie procesów gojenia można skutecznie wspomagać nowoczesnymi metodami fizykoterapii. Do najbardziej cenionych i skutecznych zabiegów fizykalnych zalicza się terapię laserem wysokoenergetycznym oraz falą uderzeniową, które wykazują działanie biostymulujące, przeciwbólowe i przyspieszające regenerację tkanek. W klasycznym ujęciu fizykoterapii istotne znaczenie mają także zabiegi ultradźwiękowe, krioterapia oraz różne formy elektroterapii (np. TENS, prądy diadynamiczne), które wspierają walkę ze stanem zapalnym, redukują obrzęki oraz poprawiają trofikę tkanek. Właściwe zintegrowanie tych metod z planem rehabilitacyjnym pozwala uzyskać szybszy powrót do pełnej funkcji oraz minimalizuje ryzyko powikłań i przewlekłych dolegliwości bólowych.

Podsumowanie

Uszkodzenie więzadła pobocznego przyśrodkowego stanowi istotny problem ortopedyczny, szczególnie w populacji osób uprawiających sport, dla których stabilność kolana jest kluczowa w kontekście wysokich obciążeń dynamicznych i rotacyjnych. Chociaż większość przypadków może być skutecznie leczona metodami zachowawczymi, niezbędne jest wdrożenie kompleksowej diagnostyki funkcjonalnej oraz zaplanowanie indywidualnego programu rehabilitacji. Fundamentalnym założeniem nowoczesnej fizjoterapii jest nie tylko eliminacja bólu i przywrócenie sprawności, lecz także profilaktyka wtórnych przeciążeń i uszkodzeń, które mogłyby wynikać z niezbalansowanej pracy układu mięśniowo-szkieletowego. W tym celu szczególne znaczenie ma personalizacja interwencji – uwzględniająca zarówno charakterystykę urazu, jak i potrzeby pacjenta – oraz ciągłe monitorowanie postępów terapeutycznych przy użyciu standaryzowanych testów funkcjonalnych. Właściwe zintegrowanie nowoczesnych metod obrazowania, terapii manualnej, treningu motorycznego i kontroli nerwowo-mięśniowej pozwala nie tylko osiągnąć pełny powrót do aktywności sportowej, ale także zminimalizować ryzyko nawrotów urazu w przyszłości.