Profesjonalna

Łokieć golfisty, znany również jako zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej (łac. epicondylitis medialis humeri), to schorzenie dotyczące ścięgien mięśni zginaczy przedramienia, przyczepiających się do nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Warto jednak zaznaczyć, że określenie „zapalenie” jest w tym przypadku mylące – aktualna wiedza medyczna wskazuje, że dominuje tu proces degeneracyjno–przeciążeniowy, a nie typowy stan zapalny. W wyniku powtarzalnych obciążeń dochodzi do mikrourazów, a następnie do stopniowych zmian degeneracyjnych w obrębie przyczepów ścięgnistych, co klasyfikuje to schorzenie jako entezopatię. Dlatego poprawniejszym terminem określającym tą jednostkę chorobową powinno być – entezopatia nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Choć nazwa łokieć golfisty sugeruje związek z grą w golfa, przypadłość ta w rzeczywistości występuje znacznie częściej u osób, które na co dzień wykonują monotonne, powtarzalne ruchy nadgarstka i przedramienia – np. u pracowników biurowych, mechaników, kucharzy czy muzyków. Łokieć golfisty może znacząco wpływać na funkcjonowanie kończyny górnej i jakość życia pacjenta.

Anatomia

Nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej to miejsce, do którego przyczepiają się wspólne ścięgna zginaczy nadgarstka i palców, m.in.:

• Mięsień nawrotny obły (pronator teres),
• Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka (flexor carpi radialis),
• Mięsień dłoniowy długi (palmaris longus),
• Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (flexor carpi ulnaris),
• Mięsień zginacz powierzchowny palców (flexor digitorum superficialis).

W wyniku przeciążeń dochodzi do mikrourazów w obrębie przyczepu tych mięśni, które – nieleczone – mogą prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego i degeneracyjnych zmian w ścięgnie.

Przyczyny powstawania

Główną przyczyną łokcia golfisty jest przewlekłe przeciążenie mięśni zginaczy przedramienia, co prowadzi do mikrourazów i stopniowych zmian degeneracyjnych w obrębie przyczepów ścięgien do nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Przeciążenie to wynika najczęściej z powtarzalnych, monotonnych ruchów nadgarstka i przedramienia, szczególnie w połączeniu z siłą, rotacją lub napięciem izometrycznym. Tego rodzaju aktywność sprzyja powstawaniu mikrouszkodzeń w strukturze ścięgien, które – przy braku odpowiedniego czasu na regenerację – prowadzą do zmian zwyrodnieniowych.

Objawy łokcia golfisty

Typowe objawy to:

• Ból po przyśrodkowej stronie łokcia,
• Tkliwość w obrębie nadkłykcia przyśrodkowego,
• Ból promieniujący w dół przedramienia (czasem aż do nadgarstka),
• Nasilenie bólu przy chwytaniu przedmiotów, zaciskaniu pięści, zginaniu nadgarstka,
• Osłabienie siły chwytu,
• Uczucie sztywności stawu łokciowego, szczególnie rano.

Objawy mogą nasilać się podczas codziennych czynności, np. otwierania słoików czy noszenia zakupów.

Diagnostyka

Rozpoznanie łokcia golfisty opiera się głównie na badaniu klinicznym. Istotne są:

• Wywiad z pacjentem (charakter i lokalizacja bólu, rodzaj aktywności),
• Testy prowokacyjne (np. test oporowanego zgięcia nadgarstka),
• Badanie palpacyjne nadkłykcia przyśrodkowego.

W przypadku wątpliwości wykonuje się:

• USG – umożliwia ocenę zmian degeneracyjnych w ścięgnach oraz wykluczenie innych patologii,
• Rezonans magnetyczny (MRI) – dokładniejszy, stosowany w trudnych przypadkach diagnostycznych,
• RTG – nie pokazuje zmian w ścięgnach, ale może wykluczyć inne przyczyny bólu łokcia (np. zwapnienia, zmiany w kościach).

Różnicowanie

Objawy łokcia golfisty mogą przypominać inne schorzenia, dlatego istotne jest ich wykluczenie. Do najczęstszych jednostek różnicowych należą:

1. Zespół pronatorów (pronator teres syndrome) – ucisk nerwu pośrodkowego w okolicy mięśnia nawrotnego obłego; charakteryzuje się mrowieniem i drętwieniem w obrębie kciuka, palca wskazującego i środkowego oraz osłabieniem chwytu,
2. Zespół rowka nerwu łokciowego – objawia się mrowieniem i drętwieniem w obrębie IV i V palca oraz osłabieniem mięśni ręki,
3. Zapalenie kaletki łokciowej – może dawać ból i obrzęk w okolicy wyrostka łokciowego,
4. Zmiany zwyrodnieniowe stawu łokciowego,
5. Uszkodzenia więzadeł przyśrodkowych – szczególnie u sportowców miotających.

Dokładna diagnostyka różnicowa jest kluczowa, aby wykluczyć poważniejsze patologie neurologiczne lub strukturalne wymagające odmiennego leczenia.

3. Odpoczynek i modyfikacja aktywności

Pierwszym krokiem jest eliminacja czynników prowokujących ból. Konieczne może być czasowe ograniczenie aktywności zawodowej lub sportowej.

4. Ortezy i opaski

Stosowanie opaski uciskowej na przedramieniu (tzw. opaska epikondylarna) może zmniejszać obciążenia w obrębie przyczepów ścięgnistych.

5. Edukacja pacjenta

Ważne jest zrozumienie mechanizmów powstawania przeciążenia i nauka ergonomicznego wykonywania czynności oraz odpowiedniej techniki ruchu.

Leczenie operacyjne

Stosowane rzadko, w przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów po 6–12 miesiącach. Operacja polega na:

• Odbarczeniu i oczyszczeniu zmienionych tkanek w okolicy przyczepu zginaczy,
• Niekiedy – rekonstrukcji ścięgien.

Rekonwalescencja po operacji trwa zwykle kilka miesięcy i wymaga intensywnej rehabilitacji.

Łokieć golfisty to schorzenie często lekceważone na początku, jednak jego przewlekły charakter może znacznie utrudnić codzienne funkcjonowanie. Wczesna diagnoza i wdrożenie kompleksowego leczenia – z naciskiem na fizjoterapię – daje bardzo dobre rokowania. Dbanie o ergonomię pracy i regularną aktywność fizyczną może skutecznie zapobiegać nawrotom dolegliwości.