Zespół Hoffy

Zespół zakleszczenia lub podrażnienia ciała tłuszczowego Hoffy, znany również jako zespół Hoffy, to dokuczliwa dysfunkcja przedniego przedziału stawu kolanowego. Pomimo że nie należy do najczęstszych schorzeń ortopedycznych, może znacząco wpływać na jakość życia pacjenta — zarówno w codziennym funkcjonowaniu, jak i podczas uprawiania sportu.

Dolegliwość ta najczęściej dotyczy osób aktywnych fizycznie, zwłaszcza sportowców uprawiających dyscypliny wymagające intensywnej pracy kończyn dolnych, takich jak bieganie, siatkówka, piłka nożna czy jazda na rowerze. Jednak zespół Hoffy może rozwinąć się również u osób prowadzących siedzący tryb życia — szczególnie wtedy, gdy doszło wcześniej do urazu kolana, przeciążenia lub zaburzeń mechaniki stawu.

Jednak ze względu na swoją wysoką wrażliwość (ciało Hoffy jest silnie unerwione i unaczynione), może łatwo stać się źródłem bólu i stanu zapalnego. W sytuacji, gdy dochodzi do jego przeciążenia, urazu mechanicznego, przewlekłego podrażniania lub patologicznego przesuwania się struktur stawowych, może dojść do zakleszczenia ciała tłuszczowego między elementami kostnymi, głównie pomiędzy kłykciami kości udowej a piszczelą, szczególnie przy ruchach wyprostu kolana.

W takiej sytuacji dochodzi do:

• Mechanicznego ucisku i drażnienia ciała Hoffy,
• Obrzęku i pogrubienia tej struktury,
• Stanu zapalnego, który z czasem może prowadzić do przewlekłego włóknienia (fibrozy),
• Powstania zmian degeneracyjnych w obrębie samego tłuszczaka oraz struktur przyległych, takich jak błona maziowa, troczki rzepki czy ścięgno rzepki.

Zakleszczenie powoduje nie tylko ból i dyskomfort, ale również mechaniczne ograniczenie zakresu ruchu, zwłaszcza w końcowym zakresie wyprostu. Charakterystyczne są również uczucie „blokowania” stawu lub przeskakiwania przy prostowaniu nogi oraz zwiększone napięcie w przednim przedziale kolana.
Problem ten często jest bagatelizowany, szczególnie w początkowym stadium, i mylony z innymi schorzeniami takimi jak tendinopatia ścięgna rzepki, zespół bólowy rzepkowo-udowy czy zapalenie kaletki podrzepkowej. W przypadku braku odpowiedniego leczenia dochodzi do utrwalenia patologii, co znacząco wydłuża proces powrotu do pełnej sprawności.

Przyczyny uszkodzenia

Najczęstsze przyczyny zespołu Hoffy obejmują:

• Urazy bezpośrednie – upadek na kolano, uderzenie lub skręcenie stawu,
• Przeciążenie kolana – powtarzalne ruchy wyprostu kolana, np. podczas biegania, skakania, jazdy na rowerze,
• Zaburzenia biomechaniczne – hipermobilność, niestabilność rzepki, płaskostopie, koślawe ustawienie kolan,
• Zabiegi chirurgiczne – artroskopia kolana lub inne interwencje mogące prowadzić do bliznowacenia i zakleszczenia ciała tłuszczowego,
• Zanik mięśniowy – osłabienie mięśnia czworogłowego uda, szczególnie głowy przyśrodkowej (vastus medialis oblique).

Objawy

Typowe objawy zespołu Hoffy to:

• Ból w przedniej części kolana, nasilający się przy wyproście i długotrwałym staniu,
• Uczucie przeskakiwania, blokowania lub „wypychania” w okolicy rzepki,
• Obrzęk lub uczucie wypełnienia pod rzepką,
• Tkliwość przy ucisku po bokach ścięgna rzepki,
• Ograniczenie ruchomości stawu, szczególnie w końcowym zakresie wyprostu,
• Czasem niewielki wysięk stawowy.

Leczenie

Podstawową formą leczenia zespołu zakleszczenia ciała tłuszczowego Hoffy jest postępowanie zachowawcze, w którym fizjoterapia odgrywa kluczową rolę. Celem terapii nie jest wyłącznie uśmierzenie bólu, ale także usunięcie przyczyny drażnienia ciała tłuszczowego, przywrócenie prawidłowej biomechaniki kolana oraz zapobieganie nawrotom dolegliwości. Skuteczna fizjoterapia w tym przypadku opiera się na kompleksowym podejściu, łączącym działania przeciwbólowe, przeciwzapalne, poprawiające elastyczność tkanek oraz wzmacniające układ mięśniowo-szkieletowy. Pierwszym krokiem w leczeniu jest zwykle eliminacja czynników prowokujących ból, czyli ograniczenie aktywności mechanicznie podrażniających ciało Hoffy – takich jak głębokie przysiady, klękanie, dynamiczne skoki czy nadmierna aktywność fizyczna z komponentą wyprostu kolana.

Ważnym celem terapeutycznym jest również praca nad ustawieniem miednicy i tułowia, ponieważ zaburzenia w stabilizacji centralnej (core stability) i nieprawidłowa kontrola postawy mogą wpływać na ustawienie kończyny dolnej i generować wtórne przeciążenia stawu kolanowego. Fizjoterapia obejmuje więc także ćwiczenia globalne, a nie tylko lokalne.

W przypadkach bardziej zaawansowanych, gdy doszło do trwałego pogrubienia i włóknienia ciała Hoffy lub gdy leczenie zachowawcze przez kilka miesięcy nie przynosi zadowalających rezultatów, może być rozważone leczenie operacyjne. Najczęściej stosuje się artroskopowe wycięcie (resekcję częściowe lub całkowite) zmienionego zapalnie ciała tłuszczowego Hoffy. Zabieg ten ma na celu usunięcie przerośniętej i drażnionej tkanki oraz przywrócenie pełnej ruchomości stawu bez dolegliwości bólowych. Operacja przeprowadzana jest małoinwazyjnie, ale jak każda interwencja chirurgiczna, wiąże się z ryzykiem powikłań i koniecznością przeprowadzenia rekonwalescencji oraz rehabilitacji pooperacyjnej.

Podsumowując, skuteczna fizjoterapia w zespole Hoffy to nie tylko leczenie objawów, ale przede wszystkim działanie przyczynowe – zrozumienie zaburzeń biomechanicznych, korekcja nieprawidłowych wzorców ruchu oraz wzmocnienie stabilizacji dynamicznej kolana. Celem jest nie tylko powrót do codziennej aktywności bez bólu, ale także długofalowa prewencja nawrotów poprzez przywrócenie optymalnej funkcji stawu kolanowego jako elementu całego łańcucha kinematycznego kończyny dolnej.