ZAPYTAJ O TERMIN WIZYTY
+48 734 155 144
LOKALIZACJA
ul. Mogilska 118, 31 – 445 Kraków
GODZINY OTWARCIA
pon. – pt. 8:00 – 20:00
Tendinopatia ścięgna Achillesa
Tendinopatia ścięgna Achillesa to jedna z najczęstszych dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego, dotycząca zarówno osób aktywnych fizycznie, jak i prowadzących siedzący tryb życia. Schorzenie to bywa nazywane również entezopatią, tendinozą lub zapaleniem ścięgna Achillesa, choć określenie „zapalne” coraz częściej uznawane jest za nieprecyzyjne, zważywszy na degeneracyjny, a nie zapalny charakter tego schorzenia. Tendinopatia ścięgna Achillesa może mieć charakter przewlekły i stanowi istotny problem kliniczny, prowadzący niekiedy do znacznego ograniczenia sprawności ruchowej, a nawet konieczności interwencji chirurgicznej.
Na czym polega problem?
Tendinopatia ścięgna Achillesa to schorzenie wynikające z przewlekłego przeciążenia i nieadekwatnej regeneracji włókien kolagenowych, które budują ścięgno. Kluczowym mechanizmem patologicznym nie jest tutaj proces zapalny, jak niegdyś sądzono, lecz degeneracja – czyli postępujące uszkadzanie struktury ścięgna na poziomie mikroskopowym.
U zdrowej osoby ścięgno Achillesa składa się głównie z włókien kolagenu typu I, które są ułożone w sposób uporządkowany i równoległy, co zapewnia mu wytrzymałość i elastyczność. W tendinopatii dochodzi do dezintegracji tej struktury – włókna stają się chaotycznie ułożone, pojawiają się mikroskopijne pęknięcia i przerwania, zmniejsza się ilość kolagenu typu I, a jego miejsce zajmuje mniej wytrzymały kolagen typu III. Równolegle zmienia się zawartość substancji pozakomórkowej – dochodzi do gromadzenia glikozaminoglikanów i proteoglikanów, co powoduje obrzęk i utratę sprężystości.
Cechą charakterystyczną zmian degeneracyjnych w ścięgnie Achillesa jest również neowaskularyzacja – czyli tworzenie się nowych, drobnych naczyń krwionośnych oraz towarzyszących im zakończeń nerwowych w obrębie zmienionej tkanki. Choć może się wydawać, że większa liczba naczyń powinna sprzyjać regeneracji, w przypadku tendinopatii zjawisko to paradoksalnie wiąże się z większą wrażliwością na bodźce bólowe oraz z upośledzeniem mechaniki ścięgna. Nowe naczynia nie są dobrze zintegrowane z naturalnym układem naczyniowym ścięgna i mogą przyczyniać się do przewlekłego bólu, zwłaszcza podczas aktywności.
W przeciwieństwie do typowego zapalenia (np. ostrego zapalenia kaletki), które cechuje się obecnością komórek zapalnych, podwyższoną temperaturą i obrzękiem, w tendinopatii rzadko obserwuje się objawy ostrego zapalenia. W badaniach histologicznych nie stwierdza się znaczącego nacieku leukocytarnego, co sugeruje, że tradycyjne środki przeciwzapalne (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ) mają ograniczoną skuteczność w leczeniu tego schorzenia. Dlatego właśnie zmieniono nazewnictwo – z „zapalenia ścięgna” (tendinitis) na „tendinopatię”, co lepiej oddaje charakter zmian.
Warto również zaznaczyć, że ścięgno Achillesa – jako struktura słabo ukrwiona – ma ograniczone możliwości regeneracyjne. Codzienne, nawet drobne przeciążenia, które przekraczają zdolności naprawcze organizmu, prowadzą z czasem do przewlekłych uszkodzeń. Tendinopatia może przebiegać bezobjawowo przez długi czas, a dolegliwości bólowe często pojawiają się dopiero, gdy zmiany są już zaawansowane. Utrwalona degeneracja może z kolei prowadzić do znacznego osłabienia struktury ścięgna, zwiększając ryzyko jego zerwania – szczególnie podczas gwałtownych ruchów, takich jak sprint czy skok.
Podsumowując, problem w tendinopatii ścięgna Achillesa nie polega na klasycznym stanie zapalnym, lecz na postępującej degeneracji i utracie integralności strukturalnej ścięgna. Jest to proces przewlekły, wynikający z zaburzonej równowagi między obciążeniem a zdolnością do regeneracji. Dlatego leczenie tendinopatii nie polega jedynie na „wyciszaniu bólu”, ale na przywracaniu fizjologicznych właściwości biomechanicznych ścięgna i optymalizacji jego funkcji.
Anatomia ścięgna Achillesa
Ścięgno Achillesa, zwane także ścięgnem piętowym, jest największym i najsilniejszym ścięgnem w ludzkim ciele. Łączy mięsień brzuchaty łydki oraz mięsień płaszczkowaty z guzem piętowym kości piętowej. Jego główną funkcją jest przenoszenie siły skurczu mięśni łydki na stopę, co umożliwia jej zgięcie podeszwowe – ruch kluczowy w chodzie, biegu i skakaniu. Ze względu na swoje anatomiczne położenie oraz funkcję, ścięgno Achillesa jest narażone na duże przeciążenia, co czyni je podatnym na urazy i zmiany patologiczne.
Przyczyny tendinopatii ścięgna Achillesa
Najczęściej schorzenie rozwija się na skutek długotrwałego przeciążenia mechanicznego ścięgna. Czynniki ryzyka obejmują:
- Nagłe zwiększenie intensywności lub objętości aktywności fizycznej (np. bieganie po twardej nawierzchni, szybki wzrost liczby przebieganych kilometrów),
- Nieprawidłowa biomechanika chodu lub biegu (np. nadmierna pronacja stopy),
- Niedopasowane obuwie,
- Skrócenie lub osłabienie mięśni łydki,
- Ograniczenie ruchomości stawu skokowego,
- Otyłość lub nadwaga,
- Zmiany związane z wiekiem – tendinopatia częściej występuje u osób po 30. roku życia.
Objawy tendinopatii ścięgna Achillesa
Głównym objawem jest ból zlokalizowany wzdłuż przebiegu ścięgna Achillesa – najczęściej około 2–6 cm powyżej jego przyczepu do guza piętowego. Ból nasila się podczas aktywności fizycznej, szczególnie przy bieganiu, chodzeniu po schodach czy skakaniu. Może również występować sztywność poranna, uczucie napięcia oraz bolesność palpacyjna. U części pacjentów widoczny jest zgrubienie ścięgna, czasem również jego nierówność.
Leczenie zachowawcze – rola fizjoterapii
Zasadniczym celem leczenia zachowawczego tendinopatii ścięgna Achillesa jest przywrócenie prawidłowej struktury i funkcji ścięgna poprzez stymulowanie procesów naprawczych, zmniejszenie bólu oraz poprawa biomechaniki ruchu. Fizjoterapia odgrywa tu kluczową rolę i opiera się na kilku filarach:
1. Ćwiczenia ekscentryczne – uznawane za złoty standard w leczeniu tendinopatii. Polegają na kontrolowanym wydłużaniu mięśni łydki podczas obciążania. Ćwiczenia te pobudzają przebudowę kolagenu, zmniejszają objawy bólowe oraz poprawiają siłę i elastyczność mięśni.
2. Terapia manualna – obejmuje techniki mobilizacji tkanek miękkich, rozciąganie oraz poprawę ruchomości stawów, co może zmniejszyć napięcie w obrębie mięśnia trójgłowego łydki oraz zredukować przeciążenia ścięgna.
3. Trening propriocepcji i stabilizacji – poprawa kontroli nerwowo-mięśniowej wpływa na lepsze obciążenie kończyny i zabezpiecza przed nawrotem dolegliwości.
4. Edukacja pacjenta – fizjoterapeuta powinien przekazać informacje dotyczące właściwego obciążania ścięgna, unikania czynników prowokujących, znaczenia odpowiedniego obuwia i dostosowania aktywności fizycznej.
5. Fizykoterapia – w niektórych przypadkach pomocne mogą być zabiegi takie jak fala uderzeniowa, ultradźwięki czy laseroterapia, które wspomagają proces regeneracji tkanek.
6. Taping i wkładki ortopedyczne – mogą pomóc w zmniejszeniu przeciążeń poprzez korekcję ustawienia stopy i stawu skokowego.
W fizjoterapii nie chodzi jedynie o złagodzenie bólu – nadrzędnym celem jest odbudowa funkcji ścięgna i mięśni, poprawa biomechaniki ruchu oraz zapobieganie nawrotom. Proces ten wymaga cierpliwości i systematyczności – skuteczna terapia może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od zaawansowania zmian.
Leczenie operacyjne
Interwencja chirurgiczna rozważana jest w przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów po okresie co najmniej 6–12 miesięcy terapii. Operacja polega zazwyczaj na usunięciu zmienionej chorobowo tkanki ścięgna oraz ewentualnym jego zszyciu lub rekonstrukcji. W przypadkach zaawansowanej degeneracji może być konieczne zastosowanie przeszczepu lub przeniesienia ścięgna sąsiedniego mięśnia (np. m. zginacza palucha długiego) celem odtworzenia funkcji.
Po zabiegu operacyjnym konieczna jest długotrwała rehabilitacja, obejmująca zarówno ochronę operowanego ścięgna, jak i stopniowe przywracanie jego obciążenia. Powrót do pełnej sprawności może zająć od kilku do kilkunastu miesięcy.
Podsumowanie
Tendinopatia ścięgna Achillesa to złożony problem kliniczny, który w większości przypadków można skutecznie leczyć zachowawczo. Kluczowe znaczenie ma tutaj dobrze zaplanowana fizjoterapia, skoncentrowana na ćwiczeniach ekscentrycznych, poprawie biomechaniki i edukacji pacjenta. Choć leczenie operacyjne bywa konieczne, to jednak w wielu przypadkach można go uniknąć dzięki konsekwentnemu podejściu terapeutycznemu. Wczesna diagnoza i odpowiednia interwencja zwiększają szanse na pełne wyzdrowienie oraz powrót do aktywności fizycznej bez bólu.
