ZAPYTAJ O TERMIN WIZYTY
+48 734 155 144
LOKALIZACJA
ul. Mogilska 118, 31 – 445 Kraków
GODZINY OTWARCIA
pon. – pt. 8:00 – 20:00
Uszkodzenie obrąbka stawu barkowego
Uszkodzenie obrąbka stawu barkowego to jedna z częstszych przyczyn bólu oraz niestabilności stawu ramiennego, szczególnie u osób aktywnych fizycznie, sportowców oraz pacjentów po urazach. Jednostka ta bywa również określana jako uszkodzenie obrąbka stawowego, uszkodzenie obrąbka panewkowego lub – w zależności od rodzaju – jako uszkodzenie typu SLAP (ang. Superior Labrum Anterior to Posterior), uszkodzenie Bankarta lub tylne uszkodzenie obrąbka. Każdy z tych wariantów odnosi się do konkretnego obszaru i mechanizmu uszkodzenia. Problem ma charakter strukturalny i funkcjonalny, często prowadzi do przewlekłych dolegliwości, ograniczenia zakresu ruchu oraz pogorszenia jakości życia.
Anatomia obrąbka stawu barkowego
Staw barkowy, a właściwie staw ramienny, jest najbardziej ruchomym, a zarazem jednym z najmniej stabilnych stawów w ciele człowieka. Głowa kości ramiennej przylega do panewki łopatki (wydrążenia stawowego), której kształt jest płytki i niewielki w porównaniu z dużą głową kości ramiennej. Aby zwiększyć powierzchnię kontaktu i stabilność stawu, panewka otoczona jest obrąbkiem stawowym – chrzęstno-włóknistą strukturą, która pełni rolę uszczelniającą i stabilizującą. Obrąbek pomaga utrzymać głowę kości ramiennej w panewce oraz zwiększa głębokość panewki, co zapobiega jej zwichnięciom. Jest też miejscem przyczepu dla więzadeł, torebki stawowej oraz ścięgien (np. głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia – bicepsa).
Rodzaje uszkodzeń obrąbka stawowego
Uszkodzenie obrąbka stawu barkowego to złożony problem kliniczny, który zaburza stabilność i funkcję całego kompleksu barkowego. Obrąbek stawowy stanowi istotny element biernej stabilizacji stawu ramiennego – jego uszkodzenie sprawia, że głowa kości ramiennej traci swoje naturalne zakotwiczenie w panewce, co może skutkować mikroprzesunięciami podczas ruchu, a w bardziej zaawansowanych przypadkach – niestabilnością prowadzącą do powtarzających się zwichnięć.
Do uszkodzenia obrąbka może dojść na kilka sposobów: struktura ta może ulec naderwaniu, rozwarstwieniu (czyli pęknięciu pomiędzy warstwami obrąbka) lub całkowitemu oderwaniu od panewki łopatki. Skala uszkodzenia i jego umiejscowienie mają duży wpływ na objawy kliniczne oraz rokowanie. Wyróżnia się kilka głównych typów uszkodzeń, z których każdy wiąże się z innym mechanizmem powstawania, innymi objawami oraz – często – innym podejściem terapeutycznym.
SLAP (Superior Labrum Anterior to Posterior)
To uszkodzenie dotyczy górnej części obrąbka, w miejscu przyczepu ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia (bicepsa). Mechanizm urazu często obejmuje nagły, gwałtowny ruch pociągający ramię do tyłu (np. podczas rzutu), a także mikrourazy spowodowane przeciążeniem w sportach rzutowych (np. baseball, siatkówka, pływanie). W wyniku SLAP dochodzi do rozdarcia obrąbka od godziny 10 do 2 (w położeniu panewki zgodnie z tarczą zegara). Uszkodzenie to może prowadzić do bólu przy aktywacji bicepsa, uczucia „klikania” w stawie oraz ograniczenia funkcji kończyny.
Wyróżnia się kilka podtypów SLAP (I–IV), które różnią się m.in. rozległością uszkodzenia obrąbka oraz zaangażowaniem ścięgna bicepsa. W zaawansowanych przypadkach może dojść do oderwania ścięgna bicepsa wraz z obrąbkiem od panewki.
Wyróżnia się cztery typy uszkodzeń obrąbka typu SLAP:
- Typ 1 – przyczep obrąbka do panewki stawowej jest nie uszkodzony ale można zaobserwować jego wystrzępienie i zmiany zwyrodnieniowe.
- Typ 2 – uszkodzenia przejawiają się jako oderwanie górnej części obrąbka od brzegu panewki i ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia.
- Typ 3 – fragment górnej części obrąbka ulega oderwaniu i przemieszczeniu w kierunku stawu, jednak nie stwierdza się uszkodzenia ścięgna i jego przyczepu obrąbkowego do brzegu panewki.
- Typ 4 – przerwanie górnej części obrąbka, które dochodzi do ścięgna, a jego część jest przesunięta w kierunku stawu razem z górną częścią obrąbka.
Uszkodzenie Bankarta
To klasyczny uraz występujący po przednim zwichnięciu stawu ramiennego. Dochodzi w nim do oderwania przednio-dolnej części obrąbka od panewki (ok. godziny 3–6). Uszkodzeniu może towarzyszyć również rozciągnięcie lub naderwanie torebki stawowej i więzadeł. Taki uraz znacznie zwiększa ryzyko kolejnych zwichnięć, szczególnie u młodych osób aktywnych fizycznie. Brak stabilizacji ze strony obrąbka powoduje, że głowa kości ramiennej może z łatwością przesuwać się do przodu, szczególnie w pozycji odwiedzenia i rotacji zewnętrznej kończyny.
Często powtarzające się zwichnięcia mogą prowadzić do wtórnych uszkodzeń chrząstki, ubytków kostnych w obrębie panewki (tzw. uszkodzenie typu „bony Bankart”) oraz do uszkodzenia tylno-górnej części głowy kości ramiennej (tzw. zmiana Hill-Sachsa).
Tylne uszkodzenie obrąbka
Choć rzadziej diagnozowane, tylne uszkodzenia obrąbka są istotne klinicznie, zwłaszcza u sportowców wykonujących dynamiczne ruchy o dużym zakresie rotacyjnym (rzuty, uderzenia w siatkówce, pływanie stylem motylkowym). Dochodzi w nich do naderwania lub rozwarstwienia tylno-dolnej części obrąbka (ok. godziny 6–9), co powoduje niestabilność tylną. Objawy mogą obejmować uczucie „cofania się” ramienia podczas ruchu, osłabienie siły, trudność w generowaniu mocy oraz dolegliwości bólowe przy ruchach z dużą siłą w rotacji wewnętrznej.
Konsekwencje funkcjonalne uszkodzenia obrąbka
Wszystkie typy uszkodzeń obrąbka prowadzą do zaburzenia mechaniki stawu ramiennego, zarówno w aspekcie statycznym (stabilność w spoczynku), jak i dynamicznym (stabilność podczas ruchu). Skutkuje to nadmiernym przemieszczaniem się głowy kości ramiennej w stosunku do panewki, co objawia się:
- Uczuciem „luźnego barku”,
- Ograniczeniem siły mięśniowej, zwłaszcza przy odwodzeniu i rotacji,
- Bólem nasilającym się przy końcowych zakresach ruchu,
- Niestabilnością w określonych pozycjach kończyny (szczególnie w pozycji „ręka za głowę” lub „ręka za plecy”).
Nieleczone uszkodzenia obrąbka mogą prowadzić do przewlekłej niestabilności, stanów zapalnych, uszkodzeń wtórnych (np. ścięgien stożka rotatorów) oraz do rozwoju zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu. Co więcej, kompensacyjne mechanizmy ruchowe (np. nadmierna aktywność mięśni karku, łopatki czy tułowia) mogą powodować przeciążenia innych struktur, takich jak kręgosłup szyjny czy odcinek piersiowy.
Przyczyny
Uszkodzenie obrąbka może wynikać zarówno z urazu ostrego, jak i z przewlekłego przeciążenia. Wśród najczęstszych przyczyn znajdują się:
- Urazy sportowe (np. rzut piłką, siłowanie się, upadek na wyprostowaną rękę),
- Zwichnięcie stawu ramiennego,
- Przewlekłe przeciążenia (np. u pływaków, tenisistów, siatkarzy),
- Zmiany zwyrodnieniowe związane z wiekiem,
- Mikrotraumy wynikające z wielokrotnie powtarzanych ruchów nad głową.
Objawy
Objawy uszkodzenia obrąbka stawowego są niespecyficzne i mogą być mylone z innymi patologiami barku. Do najczęstszych należą:
- Ból barku nasilający się przy ruchach nad głową lub podczas aktywności,
- Uczucie przeskakiwania, klikania lub „zatrzaskiwania” w stawie,
- Uczucie niestabilności, jakby bark miał „wyskoczyć”,
- Osłabienie siły mięśniowej w kończynie górnej,
- Ograniczenie zakresu ruchu, zwłaszcza przy rotacjach i unoszeniu kończyny,
- Trudności w wykonywaniu codziennych czynności (ubieranie się, podnoszenie przedmiotów).
Leczenie – fizjoterapia i leczenie zachowawcze
W wielu przypadkach, zwłaszcza gdy uszkodzenie nie jest duże lub nie powoduje istotnej niestabilności, możliwe jest leczenie zachowawcze, oparte głównie na fizjoterapii. Celem takiego postępowania jest:
- Redukcja bólu i stanu zapalnego – poprzez zastosowanie technik manualnych, terapii tkanek miękkich, suchego igłowania czy fizykoterapii (np. Laser, krioterapia, elektroterapia),
- Przywrócenie prawidłowej mechaniki stawu barkowego – poprawa pracy łopatki i rytmu łopatkowo-ramiennego jest kluczowa, ponieważ nieprawidłowy ruch łopatki może nasilać objawy,
- Wzmacnianie mięśni stabilizujących bark – szczególnie mięśni stożka rotatorów, mięśni łopatki (zębaty przedni, czworoboczny) oraz mięśni głębokich, które odpowiadają za stabilność stawu ramiennego,
- Odtworzenie kontroli nerwowo-mięśniowej (propriocepcji) – dzięki ćwiczeniom czucia głębokiego, treningowi z oporem elastycznym czy z niestabilnym podłożem,
- Edukacja pacjenta – nauka prawidłowej ergonomii ruchu, unikanie przeciążeń, dostosowanie aktywności do możliwości stawu.
Fizjoterapia koncentruje się nie tylko na miejscu urazu, ale również na globalnej ocenie biomechaniki obręczy barkowej, kręgosłupa szyjnego i piersiowego oraz tułowia. Często nieprawidłowa postawa lub osłabienie stabilizacji centralnej (core stability) może mieć wpływ na nadmierne obciążenie barku.
W leczeniu zachowawczym ważna jest systematyczność i odpowiedni dobór ćwiczeń, które powinny być indywidualnie dostosowane do stopnia uszkodzenia, dolegliwości bólowych oraz poziomu aktywności pacjenta. U sportowców częstym celem fizjoterapii jest nie tylko powrót do funkcji, ale również do pełnego poziomu sportowego.
Leczenie operacyjne
W przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, lub gdy uszkodzenie obrąbka wiąże się z niestabilnością stawu i częstymi zwichnięciami, wskazane może być leczenie operacyjne. Najczęściej stosuje się artroskopię barku, podczas której chirurg:
- Dokonuje rekonstrukcji uszkodzonego obrąbka (np. za pomocą kotwic),
- Wzmacnia przyczepy torebki stawowej,
- Stabilizuje głowę kości ramiennej w panewce.
Po operacji konieczna jest kilku- lub kilkunastotygodniowa rehabilitacja. W początkowym okresie unieruchamia się bark, a następnie – pod kontrolą fizjoterapeuty – wprowadza stopniowo ćwiczenia zakresu ruchu, wzmacniania oraz propriocepcji. Proces powrotu do pełnej sprawności może trwać od 3 do 6 miesięcy, a w niektórych przypadkach nawet dłużej.
