ZAPYTAJ O TERMIN WIZYTY
+48 734 155 144
LOKALIZACJA
ul. Mogilska 118, 31 – 445 Kraków
GODZINY OTWARCIA
pon. – pt. 8:00 – 20:00
Choroba Osgood–Schlattera – Jałowa martwica kości piszczelowej
Choroba Osgooda-Schlattera, to zespół chorobowy należący do grupy jałowych martwic kości, który dotyczy rejonu guzowatości kości piszczelowej. Choroba Osgood – Schlattera pojawia się u nastolatków w okresie szybkiego wzrostu i ma związek z nadmierną trakcją ścięgna rzepki na niedojrzałą, rozwijającą się tkankę kostną, co może prowadzić do miejscowych podrażnień lub nawet częściowego złamania awulsyjnego. Choroba ma również związek ze zmianami zachodzącymi w budowie samego ścięgna w tym okresie życia. Choroba dotyczy częściej chłopców (13–15 lat), choć może występować również u dziewcząt (10–12 lat) – przedział wiekowy może być dość zróżnicowany – szczególnie u tych dzieci, które są aktywne fizycznie. Typowe dolegliwości to ból i obrzęk w rejonie guzowatości kości piszczelowej, nasilające się podczas aktywności sportowej, takich jak bieganie, skakanie czy nagłe zmiany kierunku ruchu.
Anatomia i patofizjologia
Staw kolanowy składa się m.in. z rzepki, która za pośrednictwem więzadła rzepki przyczepia się do guzowatości kości piszczelowej. U dzieci i młodzieży w fazie wzrostu miejsce to jest szczególnie podatne na uszkodzenia, ponieważ proces kostnienia nie jest jeszcze zakończony, a guzowatość pozostaje częściowo chrzęstna. W trakcie intensywnego wysiłku fizycznego, zwłaszcza przy częstym angażowaniu mięśnia czworogłowego uda (np. podczas biegania czy skakania), dochodzi do przewlekłego przeciążenia tej okolicy, co może prowadzić do mikrourazów i stanu zapalnego.
W wyniku przewlekłych przeciążeń mechanicznych, dochodzi do mikrourazów w obrębie jądra kostnienia guzowatości piszczelowej, które mogą skutkować miejscowym stanem zapalnym oraz rozwojem martwicy jałowej. Reakcja ta nierzadko prowadzi do oderwania fragmentu kostnego (apofizy), a w dłuższej perspektywie może pozostawić trwałe zmiany w strukturze tkanki kostnej, jak zgrubienie czy deformacja. Kluczową rolę w patofizjologii choroby odgrywa zarówno niedostateczne unaczynienie tej okolicy w okresie wzrostu, jak i przeciążenia powstałe w wyniku powtarzalnych ruchów i napięć mięśniowych. Dodatkowo, czynniki takie jak nadmierna pronacja stopy, koślawość kolan czy inne zaburzenia osi biomechanicznej kończyn dolnych zwiększają ryzyko rozwinięcia się schorzenia poprzez potęgowanie sił trakcyjnych działających na guzowatość kości piszczelowej.
Przyczyny
Główne czynniki ryzyka to:
- Wiek 10–15 lat (chłopcy częściej niż dziewczynki),
- Intensywna aktywność fizyczna (piłka nożna, koszykówka, siatkówka, gimnastyka),
- Szybki wzrost i zmiany hormonalne wpływające na elastyczność tkanek,
- Brak odpowiedniego rozciągania i przygotowania do wysiłku,
- Nadmierne naprężenie w obrębie mięśnia czworogłowego uda.
Objawy
- Ból poniżej rzepki, nasilający się przy aktywności fizycznej,
- Obrzęk i tkliwość guzowatości piszczelowej,
- Sztywność tkanek miękkich, szczególnie mięśnia czworogłowego uda,
- Miejscowe zaczerwienienie i bolesność palpacyjna,
- Ograniczenie zakresu ruchomości i siły mięśniowej.
Diagnostyka
- Wywiad i badanie fizykalne,
- Badania obrazowe:
RTG: pomocne w wykrywaniu fragmentacji guzowatości lub oderwanych fragmentów kostnych,
USG: ocena stanu ścięgna rzepki oraz obecności wysięku i zapalenia,
MRI: przy nasilonych objawach do oceny martwicy, uszkodzeń chrząstki i różnicowania z innymi patologiami.
Leczenie i rehabilitacja
Postępowanie lecznicze w chorobie Osgooda-Schlattera opiera się przede wszystkim na metodach zachowawczych, ponieważ w większości przypadków dolegliwości ustępują samoistnie po zakończeniu okresu wzrostu. Głównym celem terapii jest redukcja objawów bólowych, ograniczenie czynników prowokujących przeciążenia oraz przywrócenie pełnej sprawności funkcjonalnej stawu kolanowego.
Na początkowym etapie kluczowe jest ograniczenie aktywności fizycznej, zwłaszcza tej angażującej mięsień czworogłowy uda, jak bieganie, skoki czy gra w sporty zespołowe. Wskazane jest stosowanie zimnych okładów na bolesne miejsce, a w razie potrzeby podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. U niektórych pacjentów pomocne może być stosowanie stabilizatorów kolana lub elastycznych opasek, które zmniejszają napięcie w obrębie ścięgna rzepki.
Fizjoterapia stanowi filar leczenia i skupia się na rozciąganiu oraz rozluźnianiu mięśnia czworogłowego uda i zginaczy biodra, co redukuje trakcję wywieraną na guzowatość kości piszczelowej. W terapii manualnej stosuje się techniki pracy na tkankach miękkich, masaż poprzeczny czy mobilizacje. Gdy objawy bólowe się wyciszą, wdraża się ćwiczenia wzmacniające mięśnie tylnej grupy uda oraz stabilizatorów kolana i biodra, co poprawia kontrolę motoryczną i zmniejsza ryzyko nawrotów.
W celu przyspieszenia gojenia stosuje się zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak krioterapia, pole magnetyczne, laseroterapia wysokoenergetyczna (HILT), ultradźwięki oraz w wybranych przypadkach fala uderzeniowa. Ich celem jest zmniejszenie obrzęku, przyspieszenie regeneracji tkanek i łagodzenie bólu. Laser wysokoenergetyczny umożliwia głęboką penetrację tkanek i może skutecznie zmniejszać stan zapalny oraz przyspieszać gojenie struktur ścięgnistych i kostnych, zaś pole magnetyczne wspomaga procesy naprawcze na poziomie komórkowym i zmniejsza dolegliwości bólowe.
Nieodzownym elementem terapii jest korekta nieprawidłowości biomechanicznych – nadmierna pronacja stopy, koślawość lub szpotawość kolan mogą zwiększać siły działające na przyczep ścięgna rzepki. W takich przypadkach pomocna może być konsultacja ortopedyczna lub zastosowanie wkładek ortopedycznych.
Równie ważna jest edukacja pacjenta i jego opiekunów. Zrozumienie, że schorzenie może trwać nawet do dwóch lat, pomaga lepiej radzić sobie z ograniczeniami i unikać niepotrzebnych interwencji. W znakomitej większości przypadków, przy odpowiednim postępowaniu, możliwy jest całkowity powrót do pełnej aktywności bez powikłań.
Leczenie operacyjne:
Rzadko stosowane, zarezerwowane dla przypadków przewlekłych z trwałym oderwaniem fragmentu kostnego niepoddającego się leczeniu zachowawczemu.
Rokowanie
Choroba Osgooda-Schlattera ma najczęściej przebieg samoograniczający. Objawy ustępują wraz z zakończeniem wzrostu kostnego. Jednak brak odpowiedniego leczenia i rehabilitacji może prowadzić do przewlekłych dolegliwości bólowych oraz deformacji kości piszczelowej. Utrwalone uwypuklenie guzowatości piszczelowej może pozostać na stałe, choć najczęściej nie wpływa na funkcję kolana.
