ZAPYTAJ O TERMIN WIZYTY
+48 734 155 144
LOKALIZACJA
ul. Mogilska 118, 31 – 445 Kraków
GODZINY OTWARCIA
pon. – pt. 8:00 – 20:00
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego (koksartroza)
Koksartroza, znana również jako choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego, to przewlekła i postępująca choroba układu ruchu, która dotyczy jednego z największych i najbardziej obciążonych stawów w ludzkim ciele – stawu biodrowego. Schorzenie to polega na stopniowym zużywaniu się i degeneracji chrząstki stawowej, która pokrywa powierzchnie kości tworzących staw. Chrząstka ta działa jak amortyzator i umożliwia płynny, bezbolesny ruch. W wyniku procesów zwyrodnieniowych dochodzi do jej ścieńczenia, pękania, a następnie całkowitego zaniku, co prowadzi do bezpośredniego kontaktu kości, wywołując ból i ograniczenie ruchomości.
Wraz z pogłębianiem się choroby pojawiają się także zmiany w kości podchrzęstnej (np. stwardnienie, torbiele), powstawanie osteofitów (wyrośli kostnych), a także procesy degeneracyjne w obrębie torebki stawowej, więzadeł i okolicznych mięśni. Te zmiany strukturalne mają istotny wpływ na funkcjonowanie stawu, prowadząc do znacznych trudności w poruszaniu się, a niekiedy nawet do trwałego inwalidztwa.
Koksartroza jest jedną z najczęstszych form choroby zwyrodnieniowej stawów i stanowi główną przyczynę przewlekłego bólu biodra u osób dorosłych. Najczęściej rozwija się po 50. roku życia, choć może występować również wcześniej, szczególnie u osób z predyspozycjami genetycznymi, po przebytych urazach lub cierpiących na inne choroby stawów. Ze względu na coraz dłuższą długość życia i wzrastającą częstotliwość występowania czynników ryzyka (jak otyłość czy siedzący tryb życia), koksartroza staje się poważnym problemem zdrowotnym i społecznym w krajach rozwiniętych.
Anatomia stawu biodrowego
Staw biodrowy to kulisty staw łączący głowę kości udowej z panewką miednicy. Jest jednym z największych i najbardziej obciążonych stawów w ciele człowieka. Odpowiada za stabilność, przenoszenie ciężaru ciała i umożliwienie płynnych ruchów kończyny dolnej. Na jego prawidłowe funkcjonowanie wpływają:
- Chrząstka stawowa – umożliwiająca ślizganie się powierzchni stawowych, amortyzująca obciążenia i chroniąca podchrzęstne warstwy kości,
- Torebka stawowa – zapewniająca stabilność i elastyczność, otaczająca staw szczelnie i chroniąca go przed nadmiernym ruchem oraz urazami,
- Więzadła – ograniczające nadmierne ruchy, stabilizujące staw i zapobiegające jego zwichnięciom,
- Mięśnie stabilizujące – takie jak mięśnie pośladkowe, mięsień czworogłowy uda, przywodziciele oraz zginacze biodra, które nie tylko napędzają ruch, ale także zapewniają równowagę i kontrolę nad stawem biodrowym,
- Maź stawowa – zmniejszająca tarcie, pełniąca role smarującą oraz odżywiająca chrząstkę, wspomagając jej regenerację elastyczność oraz redukując ryzyko uszkodzenia chrząstki stawowej.
Przyczyny koksartrozy
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego może mieć charakter pierwotny (idiopatyczny) lub wtórny.
1. Pierwotna (idiopatyczna) – pojawia się bez uchwytnej przyczyny, najczęściej po 50. roku życia. Do głównych czynników ryzyka należą:
- wiek,
- predyspozycje genetyczne,
- nadwaga i otyłość,
- siedzący tryb życia,
- przewlekłe przeciążenia stawów,
- zaburzenia osi kończyn dolnych.
2. Wtórna – rozwija się jako następstwo innych chorób lub urazów:
- wrodzona dysplazja stawu biodrowego,
- martwica głowy kości udowej,
- przebyte urazy (złamania, zwichnięcia),
- reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby zapalne,
- jałowa martwica,
- zakażenia stawu,
- choroba Perthesa.
W wielu przypadkach koksartroza rozwija się w wyniku współdziałania kilku czynników, a jej przebieg jest stopniowy i trudny do przewidzenia.
Objawy koksartrozy
Objawy choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego rozwijają się stopniowo i z czasem narastają, co często powoduje, że pacjenci przez dłuższy czas ignorują pierwsze sygnały choroby. Najbardziej charakterystycznym i najczęściej zgłaszanym objawem jest ból biodra, który początkowo pojawia się tylko podczas intensywnego wysiłku fizycznego, np. dłuższego chodzenia, wchodzenia po schodach czy noszenia ciężarów. W miarę postępu choroby ból zaczyna występować również podczas codziennych czynności, a w zaawansowanych stadiach może pojawiać się nawet w spoczynku, w nocy lub nad ranem.
Lokalizacja bólu jest typowa – najczęściej umiejscowiony jest w pachwinie, może promieniować do pośladka, uda (zwykle w jego przedniej lub bocznej części), a niekiedy także do kolana, co może prowadzić do mylnej diagnozy.
W zaawansowanym stadium koksartrozy dolegliwości stają się przewlekłe, a jakość życia pacjenta może ulec znacznemu pogorszeniu. Brak leczenia może prowadzić do trwałej niepełnosprawności i konieczności interwencji chirurgicznej.
Inne charakterystyczne objawy to:
- Sztywność poranna – trudność w poruszaniu stawem po przebudzeniu, zwykle ustępująca po kilku minutach aktywności.
- Ograniczenie zakresu ruchu – pojawia się stopniowo, utrudniając wykonywanie codziennych czynności, takich jak zakładanie butów, skarpet czy siadanie po turecku.
- Utykanie i niestabilność chodu – wynikają zarówno z bólu, jak i osłabienia mięśni biodrowych i udowych.
- Trzeszczenia i przeskakiwania w stawie – wywołane nieregularną powierzchnią stawową oraz obecnością osteofitów.
- Zanik mięśni uda i pośladka – postępujący z czasem w wyniku braku aktywności i kompensacyjnych zmian w postawie ciała.
Diagnostyka
Rozpoznanie koksartrozy opiera się na:
- Szczegółowym wywiadzie z pacjentem,
- Badaniu klinicznym (ocena zakresu ruchu, chodu, testy funkcjonalne),
- Badaniach obrazowych:
RTG stawu biodrowego – podstawowe narzędzie diagnostyczne,
MRI – ocena wczesnych zmian w chrząstce i strukturach miękkich,
CT – pomocne w planowaniu zabiegów operacyjnych,
USG – ocena wysięku, zmian okołostawowych.
Leczenie zachowawcze
Podstawowym celem leczenia zachowawczego jest złagodzenie objawów, poprawa funkcji stawu oraz spowolnienie postępu choroby.
Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę i obejmuje:
- Indywidualnie dobrane ćwiczenia poprawiające zakres ruchu,
- Wzmacnianie mięśni pośladkowych, uda i tułowia,
- Ćwiczenia funkcjonalne poprawiające stabilność miednicy i wzorzec chodu,
- Mobilizacje stawu biodrowego i tkanek miękkich (terapia manualna),
- Edukację pacjenta dotyczącą ergonomii ruchu,
- Trening chodu z użyciem pomocy ortopedycznych (laska, kule),
- Techniki odciążające staw (np. pływanie, rower stacjonarny),
- Fizykoterapię – elektroterapia, krioterapia, ultradźwięki, pole magnetyczne – jako wsparcie w redukcji bólu i stanu zapalnego.
Farmakoterapia:
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
- Paracetamol (w przypadku przeciwwskazań do NLPZ),
- Leki miejscowe (żele, maści),
- Suplementy diety (glukozamina, chondroityna – kontrowersyjna skuteczność),
- Iniekcje dostawowe (kwas hialuronowy, osocze bogatopłytkowe, sterydy).
Zaopatrzenie ortopedyczne:
- Wkładki ortopedyczne,
- Ortezy,
- Laski, kule,
- Podwyższenia siedzisk, deski na toaletę – ułatwiające codzienne czynności.
Leczenie operacyjne
Wskazane, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, a jakość życia pacjenta ulega znacznemu pogorszeniu. Główne metody operacyjne:
- Całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego (TEP),
- Częściowa endoprotezoplastyka,
- Osteotomie korekcyjne (rzadziej stosowane),
- Artroskopia stawu biodrowego – w wybranych przypadkach.
Podsumowanie
Koksartroza, czyli choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego, jest jedną z najczęściej diagnozowanych postaci choroby zwyrodnieniowej stawów i stanowi poważny problem zdrowotny, szczególnie wśród osób starszych. To schorzenie rozwija się na skutek stopniowego zużycia chrząstki stawowej, prowadząc do bólu, sztywności oraz znacznych ograniczeń ruchomości w obrębie stawu biodrowego. Nieleczona koksartroza może znacząco obniżyć komfort życia, utrudnić wykonywanie podstawowych czynności dnia codziennego, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do trwałej niepełnosprawności.
Objawy koksartrozy rozwijają się powoli i często są lekceważone w początkowym okresie choroby. Typowe dolegliwości to ból biodra (najczęściej w pachwinie lub udzie), sztywność stawu po okresie bezruchu, stopniowe ograniczenie zakresu ruchów, utykanie i trudności w poruszaniu się. Wraz z postępem choroby pojawia się również osłabienie i zanik mięśni kończyny dolnej, co dodatkowo pogarsza sprawność pacjenta.
Przyczyny koksartrozy mogą być złożone i wieloczynnikowe. U części pacjentów rozwija się ona bez wyraźnej przyczyny (postać pierwotna), natomiast u innych jest konsekwencją urazów, wad wrodzonych, chorób zapalnych stawów lub przeciążenia stawu na skutek nadwagi, pracy fizycznej czy intensywnej aktywności sportowej. Czynniki ryzyka, takie jak wiek, genetyka i styl życia, odgrywają istotną rolę w patogenezie tej choroby.
Leczenie koksartrozy obejmuje zarówno metody zachowawcze, jak i operacyjne. Na wczesnych etapach choroby kluczowe znaczenie ma kompleksowa terapia niechirurgiczna, obejmująca farmakoterapię, rehabilitację ruchową, fizykoterapię, edukację pacjenta oraz zmianę stylu życia. Odpowiednio dobrane ćwiczenia, zmniejszenie masy ciała i stosowanie środków wspomagających mogą istotnie opóźnić postęp choroby i poprawić jakość życia. Gdy leczenie zachowawcze przestaje być skuteczne, a objawy stają się uciążliwe i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, konieczne może być leczenie operacyjne, najczęściej w postaci endoprotezoplastyki stawu biodrowego, która obecnie uchodzi za jedną z najbardziej efektywnych procedur ortopedycznych.
Współczesna medycyna dysponuje coraz nowocześniejszymi metodami diagnozowania i leczenia koksartrozy, a dzięki postępom w chirurgii ortopedycznej i rehabilitacji wiele osób dotkniętych tym schorzeniem może powrócić do aktywnego i samodzielnego życia. Kluczem do skutecznego leczenia jest jednak wczesne rozpoznanie choroby, regularna kontrola stanu stawów oraz aktywna współpraca pacjenta z lekarzem i fizjoterapeutą. Edukacja w zakresie profilaktyki oraz świadome podejście do zdrowia układu ruchu odgrywają coraz większą rolę w zapobieganiu nie tylko koksartrozie, ale i innym chorobom zwyrodnieniowym stawów.
