ZAPYTAJ O TERMIN WIZYTY
+48 734 155 144
LOKALIZACJA
ul. Mogilska 118, 31 – 445 Kraków
GODZINY OTWARCIA
pon. – pt. 8:00 – 20:00
Zwichnięcie stawu barkowego
Zwichnięcie stawu barkowego, znane także jako zwichnięcie stawu ramiennego, jest jedną z najczęstszych i najbardziej urazowych patologii w obrębie kończyny górnej. W literaturze medycznej oraz potocznej można się również spotkać z określeniem „zwichnięcie barku”, „wybicie barku” lub „luksacja stawu ramiennego”. To schorzenie dotyczy głównie ludzi aktywnych fizycznie, ale może wystąpić również u osób starszych w wyniku upadku. Charakteryzuje się przemieszczeniem głowy kości ramiennej poza jej anatomiczne położenie względem panewki łopatki, co prowadzi do zaburzenia funkcji stawu oraz silnego bólu i ograniczenia ruchu.
Staw ramienny (staw barkowy właściwy) jest kulistym stawem o największym zakresie ruchomości w ciele człowieka. Tworzy go głowa kości ramiennej oraz panewka stawowa łopatki (wydrążenie stawowe). Panewka ta jest stosunkowo płytka i ma niewielką powierzchnię w porównaniu do głowy kości ramiennej, co sprzyja ruchomości, ale zmniejsza stabilność. Stabilność stawu zapewniają:
- Obrąbek stawowy (chrząstkowy pierścień pogłębiający panewkę),
- Torebka stawowa,
- Więzadła,
- Mięśnie stożka rotatorów (nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, obły mniejszy, podłopatkowy),
- Inne mięśnie otaczające obręcz barkową (np. naramienny, piersiowy większy).
Przy zwichnięciu dochodzi do przemieszczenia głowy kości ramiennej względem panewki, najczęściej ku przodowi (zwichnięcie przednie). Rzadsze są zwichnięcia tylne i dolne.
W wyniku tego przemieszczenia może dojść do uszkodzenia różnych struktur stawowych, w zależności od siły urazu i kierunku zwichnięcia. Najczęstsze uszkodzenia to:
- Uszkodzenie obrąbka stawowego (tzw. uszkodzenie Bankarta), polegające na oderwaniu obrąbka od panewki łopatki, co zaburza stabilność stawu,
- Kompresyjne złamanie tylno-górnej części głowy kości ramiennej (tzw. uszkodzenie Hill-Sachsa), powstające na skutek uderzenia głowy kości ramiennej o krawędź panewki,
- Rozerwanie torebki stawowej i więzadeł, co zwiększa ryzyko nawrotów,
- Uszkodzenia mięśni stożka rotatorów, szczególnie u osób starszych,
- W niektórych przypadkach także uszkodzenia nerwów (najczęściej nerwu pachowego), co może prowadzić do zaburzeń czucia i osłabienia mięśnia naramiennego.
Wszystkie te uszkodzenia mają wpływ na dalsze leczenie oraz rokowanie, a także zwiększają ryzyko ponownych zwichnięć i przewlekłej niestabilności stawu barkowego.
Przyczyny zwichnięcia barku
Do zwichnięcia może dojść w wyniku:
- Urazu bezpośredniego (np. upadek na wyprostowane ramię, uderzenie w bark),
- Urazu pośredniego (np. nagłe szarpnięcie ręki),
- Przeciążenia (np. podczas dynamicznego rzutu),
- Niestabilności stawu wynikającej z wcześniejszych urazów lub osłabionej torebki i więzadeł,
- Wrodzonej wiotkości więzadłowej.
Szczególnie narażeni są sportowcy uprawiający sporty kontaktowe (piłka ręczna, siatkówka, rugby) oraz osoby starsze, u których nawet drobny upadek może wywołać zwichnięcie.
Objawy zwichnięcia barku
Najbardziej charakterystyczne objawy to:
- Nagły, ostry ból w okolicy barku,
- Niemożność poruszania kończyną górną,
- Nienaturalne ułożenie stawu (np. ramię trzymane w pozycji odwiedzenia i rotacji zewnętrznej przy zwichnięciu przednim),
- Deformacja barku („pusty staw” – wyczuwalny brak głowy kości ramiennej w panewce),
- Obrzęk, krwiak,
- Możliwe objawy neurologiczne (np. drętwienie, osłabienie czucia – ucisk nerwu pachowego).
Leczenie zwichnięcia stawu barkowego
Postępowanie w zwichnięciu barku można podzielić na leczenie zachowawcze (nieoperacyjne) oraz leczenie operacyjne, w zależności od rodzaju urazu, wieku pacjenta, stopnia uszkodzenia struktur stawowych oraz tendencji do nawrotów.
1. Leczenie zachowawcze – rola fizjoterapii
Leczenie nieoperacyjne jest najczęściej stosowane przy pierwszym zwichnięciu bez towarzyszących powikłań (np. złamań, rozległych uszkodzeń więzadeł). Po zamkniętej repozycji (nastawieniu) stawu, zwykle w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, ramię zostaje unieruchomione na kilka dni w temblaku lub ortezie.
Po fazie unieruchomienia rozpoczyna się proces rehabilitacji, którego celem jest przywrócenie pełnej funkcji stawu barkowego, odbudowa stabilizacji mięśniowej oraz zapobieganie nawrotom zwichnięcia. Fizjoterapia w tym przypadku ma kompleksowy charakter i obejmuje:
- Redukcję bólu i stanu zapalnego – poprzez zimne okłady, fizykoterapię (np. TENS, krioterapia, ultradźwięki),
- Poprawę zakresu ruchu – wdrażanie ćwiczeń mobilizujących, początkowo w bezbolesnym zakresie i w odciążeniu, a następnie w pełnym zakresie ruchu,
- Wzmacnianie mięśni stabilizujących bark, ze szczególnym uwzględnieniem stożka rotatorów i mięśni łopatki. Utrata ich siły i koordynacji jest kluczowym czynnikiem prowadzącym do nawrotów niestabilności,
- Trening propriocepcji i kontroli nerwowo-mięśniowej – poprawa czucia głębokiego poprzez ćwiczenia z zamkniętymi oczami, z wykorzystaniem niestabilnego podłoża lub piłek rehabilitacyjnych,
- Przywracanie funkcji dynamicznej barku – nauka prawidłowych wzorców ruchowych w codziennych czynnościach oraz stopniowy powrót do aktywności sportowej,
- Edukacja pacjenta – instruktaż dotyczący unikania ryzykownych pozycji i technik kompensacyjnych, które mogą prowokować ponowne zwichnięcie.
Fizjoterapia musi być prowadzona indywidualnie i dostosowana do etapu gojenia oraz potrzeb pacjenta. Zbyt wczesne forsowanie ruchu może spowodować nawrót zwichnięcia, dlatego istotne jest monitorowanie reakcji stawu na ćwiczenia.
2. Leczenie operacyjne
Zabieg operacyjny rozważa się w sytuacjach, gdy:
- Występują nawracające zwichnięcia (tzw. przewlekła niestabilność stawu barkowego),
- Uszkodzeniu uległy struktury stabilizujące staw (np. obrąbek stawowy – tzw. uszkodzenie Bankarta),
- Doszło do uszkodzenia kostnego (np. złamanie guza większego kości ramiennej),
- Leczenie zachowawcze nie przyniosło efektu.
Najczęściej stosowaną metodą chirurgiczną jest artroskopowa stabilizacja stawu, polegająca na naprawie uszkodzonych struktur (np. zeszycie obrąbka stawowego). W przypadku zaawansowanej niestabilności może być konieczne wykonanie bardziej rozległych procedur, jak operacja Latarjet, polegająca na przeszczepieniu wyrostka kruczego łopatki w celu wzmocnienia przedniego brzegu panewki. Po operacji pacjent również wymaga starannie prowadzonej fizjoterapii, której celem jest nie tylko gojenie operowanego miejsca, ale także reedukacja ruchowa, przywracanie pełnego zakresu ruchu oraz wzmocnienie mięśni stabilizujących staw.
