Zespół górnego otworu klatki piersiowej

Pojęcie zespół górnego otworu piersiowego (z ang. thoracic outlet syndrome – TOS) to zbiorczy termin określający kilka różnych dysfunkcji wynikających z kompresji struktur nerwowo-naczyniowych w obszarze ich przebiegu w otworze piersiowym pomiędzy odcinkiem szyjnym a pachą. Najczęstszą przyczyną kompresji jest zmniejszenie przestrzeni pomiędzy obojczykiem a pierwszym żebrem (zespół żebrowo-obojczykowy). Do innych miejsc, w których może wystąpić kompresja, zalicza się przestrzeń pomiędzy mięśniem pochyłym przednim, mięśniem pochyłym środkowym a górną krawędzią pierwszego żebra (zespół mięśnia pochyłego przedniego) oraz rejon przyczepu mięśnia piersiowego mniejszego do wyrostka kruczego łopatki (zespół hiperabdukcyjny lub zespół mięśnia piersiowego mniejszego).

Zespół górnego otworu klatki piersiowej występuję przede wszystkim u osób, które w pracy zawodowej lub w sporcie wykonują czynności z kończynami górnymi ustawionymi powyżej głowy. Dodatkowo wady postawy w postaci zamkniętej klatki piersiowej, ustawieniem łopatek i barków w protrakcji (do przodu), osłabieniem mięśni grzbietu oraz wzmożonym napięciem mięśni obręczy barkowej i szyi z wytworzeniem punktów spustowych mogą powodować wystąpienie zespołu górnego otworu piersiowego. Do wrodzonych nieprawidłowości przyczyniających się do powstania zespołu górnego otworu klatki piersiowej zalicza się w pełni wykształcone pierwsze żebro lub zmiany kształtu obojczyka. Objawy górnego zespołu klatki piersiowej dość często spotykane są u osób, u których występuję przewlekła dyskineza łopatki. Osoby te cechują się skróceniem mięśni piersiowych mniejszych, mięśni pochyłych i górnej części mięśnia czworobocznego oraz osłabieniem mięśnia zębatego przedniego i dolnej części mięśnia czworobocznego co prowadzi do wspomnianej wcześniej protrakcji łopatki.

U pacjenta z zespołem górnego otworu piersiowego bardzo rzadko będzie występował czysty obraz kliniczny charakterystyczny dla zburzeń tętniczych, żylnych lub neurologicznych. Zwykle obecne będą objawy wskazujące na zajęcie wszystkich układów. Pacjent może skarżyć się na dolegliwości bólowe odcinka szyjnego kręgosłupa lub obręczy barkowej, drętwienia i mrowienia rąk, przedramienia lub ramienia. Pacjent może zgłaszać osłabienie i szybszą męczliwość kończyny górnej. Dodatkowo może występować oziębienie zajętej ręki.
W celu stwierdzenia występowania zespołu górnego otworu klatki piersiowej stosuje się wiele rożnych testów klinicznych przeprowadzonych przez fizjoterapeutę lub lekarza. W przypadku kompresji tętnicy u pacjenta może wystąpić dodatni wynik testu Adsona, którego czułość można zwiększyć wykonując w czasie jego trwania badanie dopplerowskie. Najbardziej czułym testem jest prowokacyjnym jest test rotacji zewnętrznej Roosa. W teście tym pacjent w celu odtworzenia objawów zaciska i otwiera palce rąk przez 1-3 minuty. Stawy łokciowe pozostają zgięte, a stawy ramienne odwiedzione do kąta 90 stopni i zrotowane zewnętrznie. W celu sprawdzenia czy u pacjenta występuję dyskineza łopatki fizjoterapeuta przeprowadza analizę możliwości ruchowych łopatki oraz ocenę jej ustawienia.

Rehabilitacja zespołu górnego otworu klatki piersiowej skupia się na korekcji ustawienia łopatek, nieprawidłowej postawy ciała i jego słabej mechaniki. Pacjenta powinno się nauczyć w jaki sposób ma utrzymywać poprawną postawę ciała zwłaszcza w pozycji siedzące i stojącej. Podczas fizjoterapii wykonuję się rozciąganie mięśni piersiowych i mięśni pochyłych, terapię punktów spustowych, mobilizację skróconych tkanek miękkich, mobilizację łopatki oraz przywraca prawidłowy rytm ramienno-łopatkowy. Mobilizacje pierwszego żebra i obojczyka pozwolą przywrócić prawidłowy ślizg powierzchni stawowych w obrębie stawu mostkowo-obojczykowego i barkowo-obojczykowego. Rehabilitacja odcinka szyjnego kręgosłupa pozwoli również skorygować nadmierne przesunięcie głowy w przód. Dodatkowo w fizjoterapii stosuję się ćwiczenia wzmacniające, rozluźniające oraz techniki neuromobilizacji splotu barkowego.