Ultradźwięki i fonoforeza to zabiegi fizykoterapii szeroko stosowane w fizjoterapii i rehabilitacji. Dzięki swoim unikalnym właściwościom fizycznym i biologicznym, ultradźwięki znajdują zastosowanie w leczeniu różnorodnych schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego, a fonoforeza stanowi skuteczne narzędzie do wprowadzania leków w głąb tkanek.

Mechanizm działania ultradźwięków

Ultradźwięki to fale dźwiękowe o częstotliwości powyżej 20 kHz, które są niewykrywalne dla ludzkiego ucha. W fizjoterapii najczęściej stosuje się częstotliwości od 1 MHz do 3 MHz. Mechanizm ich działania opiera się na kilku zjawiskach fizycznych:

1. Mikromasaż tkankowy – drgania mechaniczne wywołują mikromasaż na poziomie komórkowym, co sprzyja poprawie mikrokrążenia,
2. Efekt termiczny – ultradźwięki powodują lokalne podwyższenie temperatury tkanek, co prowadzi do zwiększenia elastyczności kolagenu i przyspieszenia metabolizmu komórkowego,
3. Kawitacja – powstawanie mikropęcherzyków w płynach ustrojowych, które mogą wpływać na poprawę przepuszczalności błon komórkowych,
4. Efekt mechaniczny – fale ultradźwiękowe mogą powodować mechaniczne rozluźnienie struktur tkankowych i wspomagać regenerację uszkodzonych tkanek,
5. Działanie przeciwbólowe – ultradźwięki mogą zmniejszać odczuwanie bólu poprzez działanie na receptory bólowe oraz poprawę krążenia,
6. Działanie przeciwzapalne – redukcja stanów zapalnych poprzez poprawę metabolizmu komórkowego i zmniejszenie obrzęków,
7. Przyspieszenie przepływu limfy w naczyniach limfatycznych i zwiększenie procesów wchłaniania – poprawa drenażu limfatycznego przyczynia się do redukcji obrzęków i przyspieszenia regeneracji tkanek,
8. Zmniejszenie napięcia mięśni – rozluźnienie mięśni poprzez działanie mechaniczne i cieplne,
9. Hamowanie układu współczulnego – ultradźwięki mogą działać uspokajająco na układ nerwowy.

Zastosowanie ultradźwięków w fizjoterapii

Ultradźwięki są szeroko stosowane w leczeniu wielu schorzeń, w tym:

1. Chorób zwyrodnieniowych stawów – redukcja bólu, poprawa zakresu ruchu oraz stymulacja procesów regeneracyjnych chrząstki stawowej. Dodatkowo, terapia ultradźwiękami może wspomagać zmniejszenie sztywności stawowej i poprawiać krążenie w okolicy stawu, co przyczynia się do lepszego odżywienia tkanek i spowolnienia procesów degeneracyjnych,
2. Zespołów bólowych mięśni i ścięgien – łagodzenie napięcia mięśniowego, poprawa elastyczności włókien mięśniowych oraz przyspieszenie regeneracji poprzez zwiększenie dopływu składników odżywczych do uszkodzonych tkanek. Dodatkowo, ultradźwięki mogą wspomagać redukcję stanu zapalnego i zmniejszenie obrzęków,
3. Urazów sportowych – wspomaganie gojenia się naderwań i stłuczeń poprzez poprawę mikrokrążenia, redukcję stanów zapalnych oraz przyspieszenie procesów regeneracyjnych,
4. Blizn i zrostów – poprawa elastyczności tkanki bliznowatej, zmniejszenie jej sztywności oraz pobudzenie procesów regeneracyjnych. Ultradźwięki mogą również wspomagać rozbijanie zbitych struktur tkankowych, poprawiać ukrwienie oraz zwiększać przepuszczalność błon komórkowych,
5. Zespołów cieśni – redukcja obrzęku i zmniejszenie ucisku na nerwy poprzez poprawę mikrokrążenia i działanie przeciwzapalne.

Przykłady zastosowań fonoforezy:

• Zapalenia ścięgien i więzadeł – wprowadzenie leków przeciwzapalnych,
• Zespoły bólowe kręgosłupa – miejscowe działanie przeciwbólowe,
• Obrzęki pourazowe – zmniejszenie stanu zapalnego i poprawa krążenia.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Pomimo licznych zalet, ultradźwięki i fonoforeza mają pewne przeciwwskazania, do których należą:

• Nowotwory w miejscu zabiegowym,
• Ciąża (zwłaszcza obszar brzucha i dolnego odcinka pleców),
• Aktywne infekcje i stany zapalne skóry,
• Złamania w fazie ostrej,
• Rozruszniki serca i implanty elektroniczne,
• Niezakończona faza wzrostu w kościach długich u dzieci i młodzieży.

Ultradźwięki i fonoforeza to skuteczne narzędzia w fizjoterapii, które wspomagają leczenie bólu, stanów zapalnych i urazów mięśniowo-szkieletowych. Dzięki ich precyzyjnemu działaniu możliwe jest skrócenie czasu rehabilitacji i poprawa jakości życia pacjentów. Przy prawidłowym stosowaniu, w połączeniu z innymi metodami fizjoterapii, mogą znacząco wspomóc proces leczenia i regeneracji organizmu.